Klara

Chuyện của một hoạ sĩ

Tặng con gái Katia 

Nghề nghiệp buộc tôi phải đi đây đó khắp đất nước. Tôi thích ban đêm xuống tầu ở một ga xép giữa rừng, đứng một mình trên sân ga vắng lặng, lắng nghe tiếng thở dài của chiếc đầu máy hơi nước đang xa dần. Rừng đang ngủ say, âm thanh vang vọng trên những con đường mòn, như trong những dãy hành lang trống.

Tôi thích đi bộ trong rừng chiều và lắng nghe tiếng rì rầm của nó, tiếng hót ngái ngủ của chim, tiếng chí chóe của bầy chim giẽ trên những hồ nước gần đó, rồi thả bước trên con đường đầy bụi mềm băng qua cánh đồng, và nhận ra những đốm lửa phía xa xa trên sườn đồi. Về mùa hạ những ngọn lửa ấy trông ấm áp, còn vào độ thu chúng lập lòe và run rẩy trong gió. Lát sau chòm sao Orion xuất hiện, soi sáng suốt đêm trên những cánh rừng trong những vực nước tối đen nơi thâm sơn cùng cốc.

Tôi thường về sống ở nông thôn toàn bộ thời gian hè cho đến khi thu sang. Sáng sáng thức dậy khi mặt trời vừa mọc rồi lang thang cả ngày qua những khoảng rừng thưa và bãi trống.

Tôi trải nghiệm cái cảm giác lo lắng lúc bóng chiều choàng xuống khi mình ở cách xa làng, bên những hồ nước chết lặng giữa rừng. Tôi thấy bóng đêm sinh ra như thế nào. Cái bóng tối mềm mại mầu xanh đậm và sương mù bò từ vạt rừng bất động loang ra khắp mặt nước, hồ chìm dần vào giấc ngủ. Ở phía tây ráng đỏ toả nốt hơi ấm, hắt sáng bên bờ lau sậy, từ phía đông bóng tối buông xuống rất nhanh. Trên mặt nước lạnh giá đang co mình bồng bềnh những vì sao xanh . Cảnh vật trở nên ẩm ướt và vô cùng yên ả. Chỉ thỉnh thoảng, xuyên qua ráng chiều muộn đang lụi tắt trên cánh rừng, đàn vịt trời ồn ào xà xuống mặt hồ với tiếng kêu ríu rít.

Tôi thích thiếp đi trong kho chứa cỏ, ở đó tôi thường ngủ rất sâu cả đêm, gần như đến tận lúc trời sáng bạch. Lạnh se se, tôi lắng nghe và cảm nhận – trong tĩnh mịch rền rĩ tiếng dế, đến gần sáng trời thoảng lạnh, khe hở trên mái tràn đầy ánh trăng, từ ngoài vườn hơi sương tinh khiết ùa vào qua cửa sổ căn gác mái mở toang. Ướt đẫm ánh trăng, căn gác mái như đóng băng trong mầu khói xanh biếc.

Thiếu những thứ đó tôi có cảm tưởng tôi không thể sống được và hè nào tôi cũng về làng quê sáng tác.

Một lần tôi phải đến một nơi không phải là nông thôn, mà xuống miền nam, đến một khu nghỉ dưỡng, một vùng đất nổi tiếng với cái nắng hè, những hàng cọ tô điểm cảnh quan và những đêm oi ả mịn như nhung, ở đó không có mùi đắng ngái của cỏ cây trên những khoảnh rừng trống, không có những hồ nước lạnh lẽo trong rừng, nơi đàn cá măng vùng vẫy trong bóng chiều buông.

Ở đây có một thứ tôi thích và bị quyến rũ - đó là biển. Một cảnh tượng kì thú. Buổi sáng biển tím nhạt, phẳng như một tấm kính, phía trên lơ lửng làn hơi nước mỏng; buổi trưa biển xanh ngắt, lấp lánh dịu dàng; buổi chiều biển tối sẫm nhanh chóng, phía chân trời rực cháy rất lâu những đám lửa khổng lồ, tan loãng vào không gian những vệt khói của những con tầu đang khuất dần trong hoàng hôn rực lửa.

Nhưng ở miền nam tôi thấy chán, không có những cánh rừng phương bắc kia, thiếu chúng, tôi chỉ là một kẻ đơn độc. Tôi không tài nào làm việc được.

Một lần ngủ quá giấc lúc mặt trời lên cao, tôi thức dậy trong trạng thái mỏi mệt. Cả căn phòng ngập ánh nắng đốt nóng, gió yếu ớt đùa nghịch tấm rèm trắng phía ban công. Tôi vật vờ hồi lâu trên gường, ngắm nhìn cái giá vẽ: hôm qua tôi đã bắt tay vẽ cảnh biển chiều. Nhưng giờ đây bức phác thảo hiện ra kinh khủng tới mức tôi phải châm thuốc hút và tức giận nghĩ: “Phải về thôi, thật tệ hết sức!”

Đột nhiên tôi như nghe thấy tiếng chim vỗ cánh, và thấy một vật gì đen đen, bù xù một nắm rơi phía ngoài tấm rèm tuyn ở ban công.

Tôi ngạc nhiên và bước ra ngoài ban công. Đậu trên lan can là một con quạ bù xù, một mắt nó táo tợn và chằm chằm nhìn tôi. Không rõ nó bay tới chỗ này vì mục đích gì. Bên dưới ngút mắt mầu xanh khuôn viên khu nghỉ dưỡng, những hàng cọ, những cây bách, xa xa là biển và bãi tắm đầy những tấm thân đang phơi nắng: mênh mông khoảng không gian ngập nắng.

- Mày tới đây làm gì? - Tôi nói, nhưng con quạ không hề sợ giọng nói của tôi, nó tò mò ngó nhìn bằng con mắt kia, gật gù với tôi, thốt ra âm thanh như thể làm quen:

 - Kla-ra!

Tôi bật cười tiến lại gần, con quạ vẫn tiếp tục ngồi trên lan can, gật đầu một lần nữa, như thể trịnh trọng cúi chào.

 - Ồ! - Tôi nói. – Mày ở đâu ra vậy?

- Kla-ra! – con quạ nhắc lại có vẻ không hài lòng, nó nôn nóng lắc lư cái đuôi.

Tôi bật cười, chỉ vào cánh cửa và mời nó:

- Nào, vào chỗ tao chơi nếu mày không sợ.

Tôi chưa kịp dứt lời, con quạ đã nhảy khỏi hàng lan can, dùng mỏ gạt tấm rèm và bước vào trong phòng, gõ lọc cọc móng chân xuống sàn gỗ. Tôi ngạc nhiên vô cùng. Cái sàn gỗ trơn đến mức con quạ khi đi vội vào bị đột ngột trượt chân, giờ nó xoè cái đuôi như người ta dùng cây gậy để giữ thăng bằng, nó tiếp tục làu bàu với vẻ không hài lòng:

- Kla-ra!

Tôi lập tức đoán ra mình cần phải làm gì: Tôi lấy vội trong phòng tắm cái hộp đựng xà phòng, rửa sạch, đặt nó xuống sàn, bóp vụn bánh mì, rồi đổ sữa vào đó.

Nhìn tôi chuẩn bị bữa, con quạ nôn nóng lắc lư cái đuôi, nó khá tức tối lấy mỏ gõ vào con ruồi đậu trên sàn bên cạnh cái hộp đựng xà phòng.

- Ăn đi! – Tôi vui vẻ nói, thậm chí còn bước sang một bên để nó đỡ ngượng.

Con quạ tiến lại gần cái hộp đựng xà phòng và bắt đầu lấy mỏ quắp bánh mì làm các giọt sữa bắn tung toé ra xung quanh.

- Tên mày là gì? - Tôi hỏi

- Kla-ra! – con quạ trả lời, mỏ ngậm đầy bánh mì, rồi nó khinh khỉnh nhìn tôi như muốn nói: “Cứ làm như không biết ấy!”

- À, Klara! – tôi vui vẻ nói và không đặt thêm bất cứ câu hỏi nào nữa, tôi ngồi xuống ghế và bắt đầu quan sát.

Ăn xong, Klara nghĩ ngợi một lát, lấy chân chải chải lại đầu và bắt đầu đi lại trong phòng. Nó nhìn thấy tấm gương, cất giọng khàn vui sướng, và lượn tới lượn lui xung quanh tấm gương như một quý bà ngắm nghía hình ảnh của mình. Rồi nó nhận ra chiếc dép đi trong nhà của tôi ở cạnh tủ đầu gường, nó liền quắp vào mỏ và đẩy vào gầm giường. Rồi với vẻ mặt của một bà nội trợ nó kéo cái hộp đựng xà phòng về phía cửa ngoài ban công.

- Đúng rồi, phải gọn gàng như thế chứ! - Tôi nói và cười phá lên.

Klara liếc về phía tôi và bất ngờ nhảy lên vai tôi. Tôi sững người, chờ đợi xem điều gì xảy ra tiếp theo. Klara dò dẫm trên vai tôi, dụi khẽ khàng vào cổ tôi và bắt đầu thì thầm điều gì đó vào tai tôi.

- Tao không hiểu - tôi bối rối nói và cảm thấy nó bắt đầu kéo sợi dây đeo đồng hồ ra khỏi túi tôi. Chiếc đồng hồ treo lơ lửng, vỏ lấp lánh trong ánh nắng. Klara hân hoan cất giọng khàn khàn, nó rướn đầu về phía cái đồng hồ như thể muốn nghe. Tôi có cảm giác đôi mắt nó lấp lánh ánh tò mò.

Chỉ đến khi đó tôi mới hiểu Klara muốn gì. Tôi nhớ tới những câu chuyện kể loài quạ, cũng như loài ác là thường thích các vật lấp lánh. Tôi thấy bối rối và giấu chiếc đồng hồ vào túi để nó không giận dỗi. Ngay lập tức Klara nhảy lên đầu tôi, giẫm chân loạn xạ, nó bắt đầu dùng mỏ bới tóc tôi cho tới khi hoàn thành một kiểu tóc nào đó, rồi đầy vẻ hài lòng, nó nhảy xuống sàn, tiến đến các hộp đựng xà phòng và ngoái nhìn tôi nài nỉ.

- Kr-asota! (Đẹp) – Nó cất giọng khàn khàn.

Không nghi ngờ gì nữa: nó muốn xin tôi cái hộp đựng xà phòng.

- Nhưng, Klara - tôi nói – Tao sẽ làm thế nào để cạo râu?

Klara, hình như tự ái, ngay lập tức nó vội vã đi ra ban công.

Tôi suy tư nhìn nó bay trên khuôn viên khu điều dưỡng, không thể hiểu con quạ thuần hóa này đến từ đâu. Trong đời tôi chưa từng gặp những con quạ thuần hóa. Trong ý nghĩ của tôi chúng luôn là loài chim giận dữ và ủ rũ.

Trước khi ăn sáng, tôi xuống bãi tắm để tắm biển buổi sáng. Tôi nằm trên cát ấm, lắng nghe tiếng sóng rì rào, âm thanh dịu dàng của sỏi bị sóng xanh cuốn vào bờ, và tôi nghĩ rằng nếu ở phương bắc Klara sẽ không trở nên thuần hóa như thế. Ở đó là bao la rừng, những cánh đồng bát ngát, ở đó nó làm tổ trên những cây liễu hoàn diệp hay bạch dương trong rừng. Sao nó lại xuống phương nam?

Bất ngờ tôi nghe được câu chuyện bên cạnhh mình. Một người đàn ông đang phơi nắng trên bãi biển bảo một ông khác không nên đặt các khuy măng sét và nhất là đồng hồ ở nơi dễ thấy, vì ở đây, trong khu nghỉ mát, có một con quạ rất đáng ngại. Nó trộm cắp mọi thứ, ngày hôm qua trước mắt mọi người nó lấy của ông hàng xóm bên khu nhà ăn cái ghim cà vạt ông để trên bậu cửa sổ.

- Người ta nói ở đây, trong khu nhà nghỉ có kẻ chuyên huấn luyện thú, anh không biết à? – anh ta nói và gọi tên căn phòng của tôi.

- Nhưng hắn đi từ lâu rồi mà – người kia nói.

Và tôi đã đoán ra tại sao Klara có mặt ở nơi này.

Sáng hôm sau tôi lại nghe tiếng vỗ cánh ngoài ban công, tôi mừng rỡ nhìn thấy Klara thân quen của tôi, đẩy bức rèm, nó loạng choạng bước trên sàn gỗ vào phòng, và cũng giống hôm qua, nó chào hỏi, lịch sự cúi đầu, tự giới thiệu đến lần thứ hai để phòng xa: "Kla-ra! " và cho phép vuốt ve mình.

- Xin chào! - Tôi lịch sự chào hỏi. – Xin mời vào nhà ăn sáng. Mọi thứ sẵn sàng cả rồi đấy.

Quả thật tôi đã chờ Klara và đã chuẩn bị xong mọi thứ. Trong lúc nó ăn, tôi ngồi bên giá vẽ và phác họa nó rất nhanh với tất cả sự hứng khởi đặc biệt, bởi vì nó đã từng là cư dân của những cánh rừng phương bắc mà tâm hồn tôi vẫn đau đáu nhớ về.

Khi Klara ăn xong, nó leo lên vai tôi, gại gại cái mỏ, thầm thì mơ hồ điều gì đó bên tai: hoặc nó đang cám ơn, hoặc như lần trước lại nài nỉ xin cái hộp đựng xà phòng. Rồi ngay lập tức nó nhận ra bức vẽ, nó di chuyển xuống cái ghế đặt trước giá vẽ, trong sự ngạc nhiên, nó rướn cổ, lúc bằng con mắt này, lúc bằng con mắt kia bắt đầu ngắm nghía. Đột nhiên lông nó xù ra, nó giận dữ lấy cánh đập vào giá vẽ và điên cuồng lắc lư cái đuôi.

- Brrrak (Xấu) – nó chửi – Drryan (Rác rưởi)! Brran (Dối trá)!

Tôi thực sự tức giận. Tôi không thích chỉ trích.

- Tại sao? Không, Klara, mày không hiểu gì cả!

- Drryan (Rác rưởi)! - Klara tiếp tục chửi thề.

Nó nhảy xuống sàn, với bộ dạng nghiêm nghị nó bước đến gần cái hộp xà phòng, vừa đi vừa hào hứng thốt lên: "Cr-rasota (Đẹp)!" – nó kéo cái hộp đựng xà phòng về phía ban công.

Tôi đã hiểu: Klara cảm nhận nghệ thuật theo cách riêng của nó. Không nên tranh cãi với nó, tôi mỉm cười và nói:

- Ừ, Klara, mày đúng đấy, các hộp đựng xà phòng ấy đẹp đấy nhưng hãy để nó lại, tao còn phải cạo râu chứ.

Khi Klara bay đi, tôi ngồi hàng giờ liền trước giá vẽ, ngồi và nhìn bức vẽ, không hài lòng, nhăn trán và thở dài: "Thôi, phải nhanh chóng trở về miền bắc, phải về thôi!”

Tình bạn của tôi với Clara vẫn tiếp diễn. Chúng tôi gắn bó với nhau, nếu hôm nào nó muộn không bay đến ăn sáng là tôi thấy nhớ, như thể đang thiếu một cái gì đó.

Một buổi tối, một cơn bão mạnh ập đến. Những ngọn sóng khổng lồ quét vào bờ, rầm rầm đập vào bờ đá như tiếng súng nổ. Khu nhà nghỉ của chúng tôi nằm trên vách đá rung chuyển vì những tiếng động gầm rú. Mưa như trút. Cả công viên quằn mình bên dưới. Trên mặt biển sáng loà những tia chớp rạch nát bóng tối bầu trời. Chỗ này, chỗ kia trong khu điều dưỡng loảng xoảng tiếng cửa kính vỡ.

Tôi đứng bên cạnh cửa ban công đóng chặt, nhìn biển đang cuồng nộ và lo sợ nhớ đến Klara mỗi lần chớp lóe sáng, run sợ hình dung ra nó khổ sở thế nào lúc này. Đến tận mười một giờ tôi mới vào giường nằm và lơ mơ thiếp đi dưới tiếng gầm thét của biển.

Trong cơn mơ tôi nghe thấy hình như có tiếng gõ cửa mơ hồ ngoài ban công, và ngay lập tức ngẩng đầu, tôi lắng tai nghe. Lúc đầu, tôi nghĩ đó là tiếng mưa đập vào cửa kính. Nhưng tiếng gõ ấy lặp lại rõ hơn, to và năn nỉ. Tôi chồm dậy, lao về phía cửa và vội vàng mở ra. Cùng với mưa và gió tạt vào phòng, Klara bị vướng vào bức rèm cửa, vụt vào, ướt sũng, rối bù và tức giận. Nó thoát ra khỏi bức rèm, tụt xuống sàn gỗ và la lên "Bur-ria!" (Bão)

Tôi cười phá lên vì vui, bắt đầu vuốt ve con chim bị ngâm nước, bị kích động, cố làm nó trấn tĩnh trở lại, nhưng nó đang vô cùng tức giận; rõ ràng nó đã bị lạnh cóng vì mưa gió, nó than vãn, càu nhàu hồi lâu, đi đi lại lại ở góc phòng. Cuối cùng, tôi đi nằm, còn Klara ngay lập tức ngồi lên thành giường phía dưới chân tôi, co ro thân hình, nhắm chặt đôi mắt, thỉnh thoảng giữa đêm nó thảng thốt choàng tỉnh trong tiếng sấm và ánh chớp lóe sáng.

Đến sáng tôi thức giấc bởi tiếng động trong phòng. Hóa ra là người dọn phòng tới, bám theo cô ta là một con mèo của nhà nghỉ. Vừa nhìn thấy con mèo Klara ghen tỵ nhẩy xổ vào, dùng mỏ mổ mạnh vào đầu đến nỗi con mèo gào một tiếng chói tai, cụp tai và nhảy phắt lên cửa suýt làm chị dọn phòng ngã.

- Drryan (Rác rưởi)! - Klara càu nhàu, rõ ràng nó không ưa gì lũ mèo - Ka-akaya d-ryan (Thật rác rưởi)!

Tôi quở trách nó về hành vi thô lỗ, tuy nhiên Klara chỉ bình tĩnh lại khi tiến đến cái hộp đựng xà phòng lóng lánh và kêu lên đắc thắng "Cr-rasota" (Đẹp)

Sau đó vài ngày tôi phải ra đi. Ngày khởi hành, như mọi lần, Klara ăn sáng xong, sau đó nó xun xoe xin cái hộp đựng xà phòng, thân thiện kéo tai tôi, còn tôi buồn bã nhìn đống hành lý của mình - thoáng qua ý nghĩ có nên đem Klara theo, nhưng làm thế nào để đưa nó về Matskova. Hình như Klara hiểu tôi sắp ra đi, nó đặc biệt dịu dàng với tôi: sau bữa sáng nó không muốn bay đi, và như thể để tôi vui, nó leo lên đầu tôi và nhẹ nhàng bới tóc. Lần đầu tiên tôi giữ Klara trong tay - trái tim nó đập rộn ràng - rồi tôi đặt nó lên bàn trước mặt mình.

- Vĩnh biệt Klara - tôi nói – tao đi đây ...

- Gr-rustno (Buồn)! – Klara nói - Gr-rustno (Buồn)!

Nó nhẹ nhàng ép mỏ vào ngón tay tôi.

- Mày có đi cùng tao không? - Tôi hỏi mà lòng rối bời. – Hả? Có về bắc không?

Klara im lặng.

Tôi thở dài, nhấc cái va ly của mình, rồi tôi chợt nhớ, liền mở hành lý và lấy ra cái hộp đựng xà phòng và những khuy măng sét cũ. Tôi đặt tất cả những thứ đó lên ban công. Klara vẫn giữ im lặng như trước và không động đậy. Nó ngồi cạnh cái giá vẽ đã đóng gói và nhìn tôi bằng đôi mắt đen thông minh.

- Nào - tôi nói – mày hiểu nghệ thuật một chiều thôi. Hãy lấy đi, của mày đó.

Rồi tôi xuống cầu thang vào sảnh tiếp tân. Klara đi theo, nhảy qua từng bậc thang.

Bên cạnh cửa sảnh con mèo ngái ngủ nheo nheo mắt vì chói nắng đang ngáp dài, Klara quay phắt về phía nó, vẻ tức giận đến nỗi con mèo chưa kịp ngáp xong đã kinh hoàng nhảy dựng lên bỏ chạy như hóa rồ, rơi bụp vào đám cây keo đầy bụi. 

Tôi vuốt ve Klara lần cuối cùng và leo lên xe buýt, còn nó đậu trên cây cọ đăm đăm nhìn từ chỗ ấy, nó gật đầu chào tôi.

- Vĩnh biệt, Klara - tôi nói, vẫy tay và quay đi.

Sau đó, nhiều hành khách nói với tôi rằng Klara bay theo xe buýt đến tận cổng khu điều dưỡng và thốt lên những tiếng kêu buồn thảm. 

Dịch từ Những Khoảnh Khắc của Iuri Bondarev